Uncategorized
Van museumstuk naar je eigen meesterwerk: de verrassende revival van sits en borduurkunst
Een museumbezoek dat alles verandert
Je stapt een museum binnen, kijkt naar de objecten achter glas, leest een bordje of luistert naar de gids – dat is hoe een standaard museumbezoek er meestal uitziet.
Maar wat als je niet alleen kon kijken, maar ook kon meedoen: zelf je eigen meesterwerk creëren met eeuwenoude technieken? Dat is precies wat er gebeurde in het Zaans Museum. Daar vond namelijk een bijzondere samenwerking plaats tussen het museum, CraftsCouncil Nederland en meesterkleermaker en professionele borduurster Katja van der Steen, die bezoekers omtoverden tot makers.
Jimmy Nelson: ‘Ode aan Nederland’ in beeld
Het idee voor de samenwerking met het Zaans Museum ontstond naar aanleiding van de tentoonstelling ‘Ode aan Nederland’ van Jimmy Nelson, gewijd aan de traditionele klederdracht uit verschillende regio’s van het land.
Jimmy Nelson is een wereldwijd gerenommeerde fotograaf, bekend om zijn portretten van inheemse volkeren en afgelegen culturen. Hij legt hun traditionele kleding en levenswijze vast met een sterk gestileerde, dramatische esthetiek. In zijn foto’s van Nederlandse klederdracht benadrukt hij de schoonheid, het culturele erfgoed en de identiteit van Nederland. Hij wil laten zien dat Nederlandse tradities net zo rijk en waardevol zijn als die van inheemse culturen wereldwijd, en hoopt trots en bewustzijn te inspireren voor deze verdwijnende tradities, voordat ze verdwijnen.
Sits: de stoffen die de wereld veranderden
Tijdens brainstormsessies met alle betrokken partijen kwam één idee steeds terug, net zoals het terugkwam in de foto’s van de verschillende regionale klederdrachten: sits.
Sits is een felgekleurde, glanzende katoenen stof, oorspronkelijk met de hand beschilderd of geblokdrukt in India en later zeer populair in het Nederland van de late 17e eeuw tot het midden van de 20e eeuw.
Deze stof was superieur in kwaliteit en duurzaamheid ten opzichte van Europese textielsoorten en werd geïmporteerd door de Vereenigde Oostindische Compagnie (VOC). Al snel werd deze stof, met heldere, kleurvaste verfstoffen en ingewikkelde bloem- of paisleypatronen, zeer gewild. Omdat sits duur was en werd gedragen door de welgestelden, was het een mode-uiting en gaf het de drager een bepaalde status. Geen wonder dat sits heel populair werd in de Zaanstreek: één van de rijkste gebieden van Nederland in die tijd.
Zaanstreek: de stad van windmolens en mode
De Zaanstreek werd het eerste geïndustrialiseerde gebied ter wereld, met honderden windmolens die goederen produceerden zoals papier, olie, verf en hout. De regio leverde ook schepen, masten en andere materialen voor de VOC, waardoor het een belangrijke speler was in de wereldhandel. Het was ook een centrum voor voedselverwerking, waaronder cacao, meel en zuivelproducten, die door heel Europa werden geëxporteerd.
Dus toen sits werd verboden in Frankrijk en Europa (met het risico dat de drager in de gevangenis belandde, omdat het de lokale wol- en linnenproductie bedreigde), bloeide het op in Nederland en heeft ons land nu de grootste collectie sits in musea wereldwijd. Genoeg inspiratie!
Van India naar Europa: hoe borduurwerk sits nog populairder maakte
Katja van der Steen, meesterkleermaker en professioneel borduurster, kreeg de opdracht om een op maat gemaakte workshop voor dit project te ontwikkelen.
Tijdens haar onderzoek ontdekte zij het volgende: toen de Engelsen voor het eerst in India aankwamen met het idee om goederen te verkopen, besloten zij om sits te kopen en naar Europa te brengen. Om de stof aantrekkelijk te maken voor de Europese markt, vonden ze het echter noodzakelijk om enkele aanpassingen te maken, namelijk de ontwerpen op de stof. De exotische bloemen, dieren en vogels waren populair vanwege Jacobeaans borduurwerk of crewel-borduurwerk, gedaan met wollen draden op wollen stof. Daarom gaven de Engelsen de Indiase ambachtslieden de opdracht om deze modieuze motieven te gebruiken en op katoen te verwerken. Zo ontstond een unieke mix van culturen, waarin de ambachtslieden de fijnste katoenen stoffen versierden met borduurmotieven die in Europa al geliefd waren.
Voor de invulling van de workshop was het dus logisch om de theorie van de sitsgeschiedenis en productiemethoden te combineren met de praktijk van verschillende crewel-borduursteken, uitgevoerd op een traditioneel bloemmotief met moderne materialen.
Borduren in het museumcafé: kunst in actie
Het idee sloeg aan bij de museumbezoekers en al snel was er voldoende animo voor drie groepen, in plaats van de aanvankelijk geplande één. In totaal kwamen er 30 mensen uit het hele land – van Arnhem en Middelburg tot Groningen – op zondagochtenden naar het museum om nieuwe steken te leren en inspiratie op te doen.
Wat deze workshops extra bijzonder maakte? Ze vonden plaats in het museumcafé, te midden van de bezoekers. Mensen uit alle hoeken van de wereld konden op die manier zien hoe borduurwerk tot leven kwam en bezoekers voerden gesprekken met de deelnemers en vertelden ook hun eigen familieverhalen over het belang van het delen van handwerk.
Van depot naar expositie: historie in handen van makers
Na een hele dag steken oefenen, vergeleek de groep hun geborduurde bloem met de oorspronkelijke versie op de sitsrok. Die is speciaal voor deze gelegenheid uit het depot gehaald en heeft een plek gekregen in de permanente tentoonstelling; evenals andere voorbeelden van traditionele Zaanse klederdracht en natuurlijk andere sitskledingstukken op de prachtige foto’s van Jimmy Nelson. Zo kwam theorie en praktijk prachtig samen.
Van vitrine naar virtueel: mode-erfgoed in 360°
De inspiratiesitsrok werd ook gefotografeerd voor het 360°-project van Netwerk Digitaal Erfgoed en Modemuze: een initiatief dat historische kledingstukken en textiel digitaal vastlegt in 360-gradenfotografie. Hierdoor kunnen kijkers de stukken van alle kanten bekijken en details ontdekken die normaal verborgen blijven in vitrines. Het project gaat verder dan alleen visuele documentatie: het laat ook zien hoe deze mode-items nog steeds inspireren, hoe ambachten voortleven en hoe erfgoed een rol speelt in hedendaagse mode en design. Door deze interactieve presentatie verbindt Modemuze verleden en heden en maakt het mode-erfgoed toegankelijk voor een breed publiek.
En zo blijft sitsrol niet alleen een museumstuk, maar een levend erfgoed dat de creativiteit prikkelt van nieuwe generaties.
Van inspiratie naar nieuwe creaties
Wat begon als een experiment, groeide uit tot een explosie van creativiteit. Sommige deelnemers borduurden de bloemen in goud, andere begonnen zelfs een hele collectie sits-geïnspireerde borduurwerken. Dus als je binnenkort ergens een borduurwerk met sitsbloemen ziet opduiken – of het nu op mode-items, kunst of interieur is – dan weet je waar die hernieuwde liefde begon!
En dit succes roept om meer! Nieuwe samenwerkingen en projecten liggen in het verschiet, met als doel nog meer mensen – van modeprofessionals tot nieuwsgierige bezoekers – te laten ontdekken hoe erfgoed tot leven komt door hun eigen handen.
Of het nu gaat om sits, borduurwerk of andere historische technieken, één ding is zeker: de wereld van ambacht en mode blijft in beweging. Dus wie weet, misschien zit jij straks zelf in een museum, met naald en draad in de hand en laat je je inspireren door een stukje geschiedenis dat jij helpt voortleven.
En als je als eerste wilt weten welke workshop eraan komt én het zelf wilt proberen, schrijf je dan in voor onze nieuwsbrief!
Laat een reactie achter
Je moet ingelogd zijn op om een reactie te plaatsen.